Witamina D

Witamina D, która w rzeczywistości jest rozpuszczalnym w tłuszczach hormonem obejmuje swoją nazwą trzy związki:

witaminę D1 – znajdująca się w tranie,

witaminę D2 – wytwarzana w roślinach pod wpływem promieni ultrafioletowych,

witaminę D3 – syntezowana w skórze pod wpływem promieni słonecznych.

Ze względu na to, iż witamina D to w rzeczywistości trzy związki, istnieje kilka jej źródeł. Zdecydowanie najważniejszym jest wytwarzanie jej w skórze. Jest to jedyna część ciała, która wytwarza samą witaminę D3, ale również potrafi ją przekształcić w aktywną biologicznie cząsteczkę.  Źródłem wszystkich trzech odmian witaminy są pokarm.  Są to głównie tłuste ryby ( np. dorsz, łosoś, tuńczyk, makrela), kurze jaja, oraz produkty wzbogacane, takie jak soki, przetwory mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu, margaryny, płatki zbożowe, odżywki dla niemowląt, wątroba. W aptekach są dostępne różne suplementy diety z zawartością witaminy D oraz tran, do picia lub w kapsułkach. Bez względu jakim źródłem zostanie ona dostarczona, trafia do krwi, a wraz z nią do wątroby, gdzie zostaje przez enzymy przekształcona do 25-hydroksywitaminy D i w takiej formie wraca do krwiobiegu. Następnie w nerkach jest ostatecznie przekształcana do aktywnej formy 1,25D – z tamtąd wraz z krwią trafia do narządów, komórek na które ma wpływ.

Witamina D oddziałuje na cały organizm człowieka, potrafi uchronić przed wieloma ciężkimi chorobami. Jej główną funkcją jest regulacja gospodarki wapniowo – fosforanowej. Utrzymuje stężenie wapnia we krwi na odpowiednim poziomie poprzez zwiększanie wchłaniania wapnia w jelitach, zmniejszanie wydalania go z moczem oraz przez jego zatrzymywanie w kościach.

Aktywna biologicznie cząsteczka witaminy D reguluje aktywność co najmniej 1000 genów, np. tych odpowiadających za formowanie kości, obronę komórek. Od lat 80’ ważnym kierunkiem badań jest potwierdzenie przeciwnowotworowego działania witaminy D. Wykazano, że ekspozycja na słońce zapobiega zapadaniu na niektóre typy raka.

Problemem niedoboru witaminy D najbardziej dotknięci są mieszkańcy dużych szerokości geograficznych. Jest to spowodowane tym, że w tych rejonach promienie słoneczne padają pod większym kątem, co osłabia natężenie UVB, zwłaszcza zimą – stają się zbyt słabe, co obniża produkcję witaminy D w organizmie. Wiele innych czynników może mieć wpływ na przyswajanie witaminy ze słońca – różnice etniczne, nawyki żywieniowe, a nawet wysokość na poziom morza na jakiej się mieszka. Do niedoborów może przyczyniać się również rasa. Powszechnie wiadomo, że wysoki poziom melaniny w ciemnej skórze blokuje promienie UV, a co za tym idzie – wolniej produkuje witaminę D3. Mówi się, że obecnie prawie połowa naszej populacji może cierpieć na niedobór tej dobroczynnej witaminy, a przyczyną tego dodatkowo jest styl życia – unikanie słońca ze strachu przed czerniakiem, używanie kremów z filtrem UV, które obniżają syntezę witaminy D w skórze nawet do 90%; praca i spędzanie większości wolnego czasu w zamkniętych pomieszczeniach..

Skutkami jej niedoboru w przypadku dzieci jest wspominana już krzywica, czyli zniekształcenie kości spowodowane niedostateczną mineralizacją. U niemowląt objawami niedoboru witaminy D mogą być: nadmiernie płaska główka z tyłu, wypukłe guzki czołowe i opóźnione zrastanie się ciemiączka, co jest skutkiem rozmiękczenia kości czaszki. U osób dorosłych, utrata wapnia i fosforu z kości objawia się osteomalacją, są na nią szczególnie narażone kobiety, które rzadko zażywają kąpieli słonecznych lub po kilku przebytych ciążach. Ponadto może wpływać na rozwój innych poważnych schorzeń, takich jak stwardnienie rozsiane czy reumatoidalne zapalenie stawów.  Niedobory witaminy D mogą zwiększyć ryzyko rozwoju chorób naczyniowych, niektórych nowotworów oraz cukrzycy.

            Witamina D w nadmiarze jest dla nas bardzo niebezpieczna i toksyczna. Może prowadzić do powstania miażdżycy, kamicy nerkowej, kalcynowy (zwapnienie tkanek miękkich) oraz zwiększa ryzyko zawału. Kobiety w ciąży powinny monitorować jej poziom, ponieważ nadmiar, tak jak niedobór witaminy D jest bardzo niebezpieczny dla nienarodzonego dziecka. Może on powodować nawet opóźnienie w rozwoju dziecka. Ważnym faktem jest to, iż nadmierne wystawianie ciała na działanie promieni słonecznych nigdy nie doprowadzi do hiperwitaminozy, ponieważ nasz organizm sam reguluje syntezę skórną, odpowiednio ją wtedy zmniejszając. Należy również pamiętać aby nie przyjmować witaminy, tranu lub suplementów bez konsultacji z lekarzem, tylko on po przeprowadzeniu wywiadu, potrafi określić odpowiednie indywidualne dawki. Zazwyczaj jednak sugerowana jest zmiana nawyków żywieniowych – dieta bogata w ryby, produkty mleczne jest obok słońca doskonałym źródłem witamin z o wiele mniejszym ryzykiem przedawkowania.